Kesihatan sistem pencernaan diri sering kali diabaikan sehinggalah ia menyebabkan ketidakselesaan, namun kanser perut dan esofagus akan mengingatkan kita kepentingan penjagaan yang proaktif dalam menguruskan kesihatannya.

Sunway Medical Centre Velocity (SMCV) dalam kenyataan memaklumkan data Kementerian Kesihatan (KKM) menunjukkan kanser merupakan punca kepada kematian ketiga tertinggi di Malaysia pada 2022.

Walaupun kanser perut dan esofagus bukanlah yang paling kerap, ia tetap membawa risiko kesihatan yang signifikan, dengan kanser perut menyumbang tiga dalam setiap 100 kes dan kanser esofagus satu dalam setiap 100 kes, daripada semua kes kanser baharu pada tahun 2020.

Pakar Perunding Onkologi Klinikal SMCV Dr Hafizah Zaharah Ahmad berkata walaupun pengesanan awal adalah penting, kanser perut dan esofagus sering menunjukkan simptom tidak spesifik yang sering diabaikan, dan kebiasaannya hanya didiagnosis pada peringkat akhir.

“Ini menunjukkan keperluan untuk mengenal pasti simptom pada peringkat awal, kerana diagnosis kanser peringkat akhir telah meningkat daripada 63.7 peratus kepada 65.1 peratus, menurut Laporan Pendaftaran Kanser Kebangsaan Malaysia 2017-2021,” katanya.

Tambahan pula, kanser perut dan esofagus merebak apabila sel-sel tidak normal tumbuh tanpa kawalan dalam saluran penghadaman, dengan kanser perut terutamanya menjejaskan bahagian utama perut manakala kanser esofagus merebak dalam lapisan esofagus, yang sering dikaitkan dengan refluks asid kronik dan esofagus Barrett, keadaan lapisan saluran makanan berubah akibat pendedahan berpanjangan kepada refluks asid.

Dr Hafizah Zaharah berkata simptom bagi kedua-dua kanser itu mungkin serupa, terutama apabila tumor merebak di persimpangan gastroesofagus, dan simptom ini mungkin termasuk kesukaran menelan (disfagia), penurunan berat badan tanpa sebab, hilang selera makan, pedih ulu hati dan senak yang berterusan, loya atau muntah dan sakit dada atau bahagian atas abdomen.

“Kadar kelangsungan hidup lima tahun untuk kanser perut peringkat awal ialah 65 hingga 75 peratus tetapi menurun kepada lima hingga tujuh peratus pada Peringkat 4. Begitu juga kanser esofagus yang masih terhad secara lokal mempunyai kadar kelangsungan hidup 47 hingga 55 peratus jika diagnosis peringkat awal, tetapi menurun kepada lima hingga enam peratus pada peringkat akhir,” katanya.

Walaupun kanser perut dan esofagus lebih kerap berlaku dalam kalangan warga emas, dengan enam daripada 10 kes baharu didiagnosis dalam individu berusia 65 tahun ke atas, usia bukanlah satu-satunya faktor kerana pilihan gaya hidup dan keadaan perubatan sedia ada juga menyumbang kepada peningkatan risiko.

Pakar Perunding Gastroenterologi dan Hepatologi SMCV Dr Tan Yu Peng pula berkata individu yang mempunyai gaya hidup berisiko tinggi perlu bersikap proaktif melakukan saringan, kerana mereka berisiko lebih tinggi untuk mendapat kanser esofagus dan perut.

“Mereka yang merokok secara berlebihan, mengunyah sirih (satu tabiat yang dikaitkan dengan kesan penyebab kanser kerana kehadiran bahan kimia berbahaya), kerap mengambil air yang sangat panas, minum alkohol berlebihan atau kerap makan makanan yang diawet, lebih terdedah kepada kanser esofagus skuamosa yang bermula pada sel-sel nipis dan rata yang melapisi bahagian dalam esofagus,” katanya.

Sebaliknya, mereka yang obes, merokok, mempunyai penyakit refluks gastroesofagus (GERD) jangka panjang atau menghidap esofagus Barrett, lebih cenderung untuk mengalami adenokarsinoma esofagus yang bermula dalam sel kelenjar yang melapisi bahagian bawah esofagus berhampiran perut.

Bagi kanser perut, faktor risiko termasuk GERD, mereka yang mengamalkan diet tinggi lemak dan rendah serat, kerap mengambil makanan yang disalai dan jangkitan Helicobacter pylori yang disebabkan oleh bakteria dalam lapisan perut yang boleh menyebabkan gastritis dan meningkatkan risiko ulser peptik dan kanser perut.

Selain itu, individu yang mempunyai sejarah keluarga menghidap kanser perut juga perlu lebih berhati-hati dan mempertimbangkan saringan awal untuk menguruskan risiko mereka. Dr Tan turut menjelaskan bahawa GERD ialah keadaan iaitu asid perut kerap mengalir semula ke esofagus, menyebabkan iritasi dan dari semasa ke semasa meningkatkan risiko kanser esofagus.

“Pendedahan berterusan kepada asid boleh menyebabkan esofagus Barrett, satu keadaan prakanser iaitu esofagus mengalami perubahan tidak normal. Merokok, makan berlebihan, pengambilan alkohol dan juga pengambilan kopi yang berlebihan boleh memburukkan GERD, menjadikan pengurusan berkesan terhadap keadaan ini sangat penting,” katanya.

Walaupun perubahan gaya hidup dan ubat-ubatan sering memberikan kelegaan, Dr Tan berkata jika simptom yang berterusan atau semakin teruk mungkin memerlukan prosedur endoskopi atau pembedahan seperti fundoplication yang melibatkan membungkus bahagian atas perut di sekeliling esofagus bawah untuk menguatkan sfinkter dan mencegah refluks asid bagi tujuan mengurangkan komplikasi dan meningkatkan hasil rawatan pesakit.

Dr Tan berkata prosedur endoskopi seperti gastroskopi dan kolonoskopi telah meningkatkan keupayaan untuk mendiagnosis dan merawat keadaan gastrousus dengan ketara, kerana prosedur ini membolehkan doktor mengesan sebarang ketaknormalan pada peringkat awal dan memudahkan intervensi tepat pada masanya.

“Gastroskopi membolehkan pemeriksaan terperinci pada lapisan perut, manakala kolonoskopi memberikan gambaran tentang kesihatan kolon, membantu mengenal pasti potensi pertumbuhan kanser atau keradangan,” katanya.

Beliau berkata pemeriksaan berkala sangat disyorkan untuk individu berusia 50 tahun ke atas atau mereka yang berusia 40 tahun ke atas yang mempunyai sejarah keluarga kanser gastrik atau kolorektal. Di negara-negara yang mempunyai penyebaran kanser yang tinggi seperti Jepun dan Korea Selatan, endoskopi atas disyorkan untuk dilakukan mulai usia 40 tahun dan diulang setiap tiga tahun.

“Di Malaysia pula, saringan masih tertumpu terutama kepada individu yang mempunyai masalah gastrik, sejarah keluarga yang menghidap kanser atau mereka yang menunjukkan simptom amaran untuk kanser seperti kesukaran menelan, pendarahan, penurunan berat badan tanpa sebab atau sakit perut.

“Rawatan bagi kanser perut dan esofagus sering bertindih terutama untuk tumor merebak di persimpangan gastroesofagus, dengan pembedahan, kemoterapi dan terapi radiasi menjadi pendekatan standard bergantung pada peringkat dan lokasi kanser,” katanya.

Imunoterapi telah terbukti untuk melawan kanser esofagus peringkat lanjutan terutama dalam tumor PD-L1-positif yang meningkatkan kadar kelangsungan hidup apabila kemoterapi tidak berkesan. Bagi kanser perut, terapi yang disasarkan semakin digunakan untuk pesakit dengan mutasi genetik tertentu seperti kes HER2-positif yang menyumbang 10 hingga 20 peratus daripada kanser perut.

“Dalam kes ini, terapi anti-HER2 telah terbukti berkesan dalam melambatkan pertumbuhan tumor dan meningkatkan hasil rawatan pesakit,” kata Dr Hafizah Zaharah.

Adalah penting untuk mengambil perhatian bahawa diagnosis kanser bukan sahaja memberi kesan kepada pesakit tetapi juga mempunyai kesan yang mendalam kepada orang yang disayangi. Seorang penjaga pesakit kanser perut di SMCV berkongsi bagaimana diagnosis keluarganya mengubah kehidupan mereka secara drastik, tetapi dengan penyesuaian dan sokongan, mereka menemukan cara untuk mengatasinya.

Beliau mengingatkan kepentingan untuk mengingati bahawa kehidupan tidak berakhir dengan kanser, pesakit masih boleh mencari kegembiraan dan kepuasan semasa dan selepas rawatan.

Dr Hafizah Zaharah juga menekankan bagaimana penyesuaian mudah seperti diet berasaskan cecair dan makanan yang dilecek boleh membantu pesakit kanser perut dan esofagus mengekalkan pemakanan mereka sambil memastikan hidangan tetap menyenangkan disebabkan kesukaran menelan.

Selain daripada kesihatan fizikal, beliau berkata kesejahteraan mental dan emosi memainkan peranan penting dalam mengharungi proses rawatan, menjadikan sokongan daripada orang tersayang sangat bernilai.

Pengesanan awal, perubahan gaya hidup dan pemeriksaan rutin menjadi kunci kepada meningkatkan hasil untuk kanser perut dan esofagus. Walaupun kanser ini bukanlah yang paling biasa di Malaysia, kadar diagnosis peringkat akhir yang tinggi menekankan keperluan untuk kesedaran yang lebih besar.

Dengan terus mengikuti maklumat terkini, mengenal pasti simptom lebih awal dan memberi keutamaan kepada saringan berkala, individu boleh mengambil langkah proaktif dalam menjaga kesihatan pencernaan mereka, membolehkan hasil kesihatan yang lebih baik dan meningkatkan kualiti hidup secara keseluruhan.

Penjagaan kesihatan pencernaan adalah aspek penting dalam mengekalkan kesihatan keseluruhan badan. Sistem pencernaan yang sihat bukan sahaja membantu dalam pemprosesan makanan dan penyerapan nutrien, tetapi juga memainkan peranan penting dalam sistem imun, kesihatan mental, dan pencegahan penyakit kronik. Berikut adalah beberapa kepentingan utama penjagaan kesihatan pencernaan:

1. Penyerapan Nutrien yang Efektif

• Sistem pencernaan yang sihat memastikan nutrien daripada makanan diserap dengan baik oleh badan. Ini termasuk vitamin, mineral, protein, lemak, dan karbohidrat yang diperlukan untuk tenaga, pertumbuhan, dan pembaikan sel.

2. Sistem Imun yang Kuat

• Sebahagian besar sistem imun terletak di dalam usus. Mikrobiota usus (bakteria baik dalam usus) membantu melawan patogen dan menguatkan tindak balas imun. Penjagaan kesihatan pencernaan yang baik dapat mengurangkan risiko jangkitan dan penyakit.

3. Pencegahan Penyakit Kronik

• Masalah pencernaan seperti sindrom iritasi usus (IBS), penyakit radang usus (IBD), dan refluks asid boleh menyebabkan ketidakselesaan dan komplikasi jangka panjang. Penjagaan kesihatan pencernaan yang baik dapat mencegah atau mengurangkan risiko penyakit ini.

4. Kesihatan Mental

• Usus sering dirujuk sebagai “otak kedua” kerana hubungan rapat antara sistem pencernaan dan sistem saraf pusat. Mikrobiota usus yang sihat dapat mempengaruhi pengeluaran neurotransmitter seperti serotonin, yang mempengaruhi mood dan kesihatan mental.

5. Pengawalan Berat Badan

• Sistem pencernaan yang sihat membantu dalam pengawalan berat badan dengan memastikan metabolisme yang efisien dan mengurangkan risiko obesiti. Bakteria usus juga memainkan peranan dalam mengawal selera makan dan penyimpanan lemak.

6. Detoksifikasi Badan

• Sistem pencernaan yang sihat membantu dalam proses detoksifikasi dengan membuang toksin dan sisa metabolik dari badan. Ini termasuk fungsi hati, pundi hempedu, dan usus besar.

7. Mengurangkan Risiko Kanser

• Penjagaan kesihatan pencernaan yang baik dapat mengurangkan risiko kanser usus besar dan kanser lain yang berkaitan dengan sistem pencernaan. Diet yang kaya dengan serat, buah-buahan, dan sayur-sayuran dapat membantu dalam pencegahan kanser.

8. Kualiti Hidup yang Lebih Baik

• Sistem pencernaan yang sihat mengurangkan masalah seperti kembung perut, sembelit, cirit-birit, dan pedih ulu hati, yang boleh menjejaskan kualiti hidup. Penjagaan kesihatan pencernaan yang baik membolehkan individu menjalani kehidupan yang lebih selesa dan aktif.

Cara Menjaga Kesihatan Pencernaan:

1. Diet Seimbang: Makan makanan yang kaya dengan serat, buah-buahan, sayur-sayuran, dan probiotik.
2. Hidrasi: Minum air yang mencukupi untuk membantu pencernaan dan mengelakkan sembelit.
3. Senaman: Aktiviti fizikal yang kerap dapat meningkatkan pergerakan usus dan mengurangkan risiko sembelit.
4. Pengurusan Stress: Teknik relaksasi seperti meditasi dan yoga dapat membantu mengurangkan tekanan yang boleh menjejaskan pencernaan.
5. Elakkan Tabiat Buruk: Kurangkan pengambilan alkohol, merokok, dan makanan yang diproses.

Dengan menjaga kesihatan pencernaan, kita bukan sahaja memastikan fungsi tubuh yang optimum tetapi juga meningkatkan kualiti hidup secara keseluruhan.