Banjir lumpur di Lembah Bertam, yang mengorbankan empat nyawa pada 23 Okt lepas, sewajarnya membuka mata banyak pihak terutama penduduk setempat bahawa Tasik Ringlet sudah semakin “tenat”.
Tasik buatan manusia ini, yang menakung air untuk menjana elektrik di Empangan Hidroelektrik Sultan Abu Bakar, sebenarnya sudah tidak lagi dapat menampung kapasiti seperti ia mula beroperasi 50 tahun lalu.
Kelodak, pasir dan sampah sarap yang dibawa dari hulu sungai juga membuatkan tasik seluas 0.5 kilometer persegi ini hilang sebahagian daripada fungsi keduanya, iaitu menebat banjir.
Dalam kejadian 1 pagi itu, banjir lumpur melanda Lembah Bertam, Ringlet di sini apabila air sungai melimpah susulan pelepasan air Empangan Sultan Abu Bakar. Akibat insiden itu, empat maut, termasuk seorang yang meninggal dunia kerana serangan jantung. Ia turut memusnahkan 80 kediaman dan kira-kira 100 kenderaan.
AIR KERUH, BERKELADAK
Tinjauan dari udara di kawasan itu mendapati air tasik dan sungai-sungai yang mengalir ke dalamnya keruh berwarna seperti teh tarik, tanda ia penuh dengan lumpur dan kelodak.
Selain itu, lereng-lereng bukit di sekeliling kawasan yang teruk dilanda banjir lumpur dua minggu lepas kebanyakannya telah ditarah secara agresif untuk pembangunan.
Di hulu sungai, kelihatan kebun-kebun sayur dan tanaman lain serta pembukaan tanah giat berjalan, sebahagiannya kelihatan tidak terkawal.
Dari udara juga kelihatan beberapa buah jentera berada di tepi sungai untuk mengeluarkan kelodak, pasir dan sampah manakala bot-bot kecil membersihkan permukaan tasik daripada sampah sarap.
Hakikatnya, Tenaga Nasional Berhad (TNB) membelanjakan lebih RM180 juta sejak lima tahun lalu untuk membersihkan Tasik Ringlet dan Empangan Hidroelektrik Sultan Abu Bakar.
Kira-kira 350,000 meter padu keladak dikeluarkan dari Tasik Ringlet setiap tahun. Namun, usaha itu tidak mampu mengatasi jumlah pengumpulan mendapan di tasik berkenaan yang dianggarkan 500,000 meter padu setahun.
Sejumlah RM300,000 lagi dibelanjakan setiap tahun untuk membersihkan permukaan dan dasar tasik daripada sampah sarap yang mencecah 200 metrik tan setahun.
MENDAPAN DAN SAMPAH SARAP
Sambil menelusuri kawasan tasik dan empangan itu, diberitahu bahawa dua pertiga daripada Tasik Ringlet mengandungi mendapan dan ini bermakna hampir 27 meter kedalaman tasik itu dipenuhi dengan kelodak dan pasir serta sampah sarap yang separa timbul.
Menerima aliran air dari empat batang sungai iaitu Sungai Ringlet, Bertam, Habu dan Tenom, Tasik Ringlet dianggarkan mempunyai kapasiti takungan 4.6 juta meter padu air.
Namun kini tidak lebih daripada 9.0 meter sahaja ketinggiannya yang berair, bermakna kapasiti tasik itu berkurangan sehingga ke paras hampir 2.0 juta meter padu.
Penerokaan tanah untuk pembangunan dan pertanian yang giat dijalankan di Cameron Highlands terutama di lereng-lereng curam dan bukit menyebabkan hakisan dan ini memburukkan lagi keadaan, menjadikan masalah mendapan di Tasik Ringlet semakin kritikal.
Pasir dan tanah daripada hakisan itu memasuki sungai-sungai dan mengalir ke tasik lalu menyebabkan kedalaman sungai dan tasik semakin cetek akibat mendapan yang lama kelamaan membukit.
Jika dikumpulkan jumlah mendapan ini, saiznya boleh dianggarkan seluas sembilan padang bola dengan ketinggian hampir 6.0 meter bersamaan dengan kira-kira 500,000 meter padu pengumpulan mendapan kelodak setahun.
RISIKO BANJIR
Pengurus Besar Stesen-stesen Janaelektrik Cameron Highlands, Bahagian Penjanaan TNB Mustafa Hashim berkata: “Apabila hujan turun dengan lebat, risiko limpahan air sungai dan empangan boleh berlaku pada bila-bila masa.
“Hujan lebat berpanjangan serta mendapan kelodak, pasir dan sampah sarap meningkatkan risiko ini.
“Ketika banjir baru-baru ini, keadaan diburukkan lagi oleh alur masuk terowong bawah tanah ke unit penjanaan yang tersumbat,” jelas Mustafa, yang sebelum ini bertugas di Empangan Kenyir, Terengganu.
Pada hari kejadian, paras air tasik naik dengan drastik iaitu 1.96 kaki (kira-kira 0.6 meter) sejam, dan ia adalah 13 kali ganda berbanding musim tengkujuh sebelum ini.
Akibatnya, air daripada empangan tasik terpaksa dilepaskan secara manual melalui satu pintu alur limpah bagi mengelakkan kejadian lebih buruk sekiranya air dilepaskan secara automatik menerusi keempat-empat pintu alur limpah.
SKIM HIDROELEKTRIK
Skim Hidroelektrik Cameron Highlands, yang mula beroperasi pada 1959, terdiri daripada dua skim yang bercantum menjadi satu iaitu skim hidroelektrik Cameron Highlands di Pahang dan skim hidroelektrik di Batang Padang, Perak.
Menggunakan jenis sistem ‘run-of-the-river’, skim ini mendapat punca-punca air melalui alur-alur masuk sepanjang sungai dan kawasan tadahan di Cameron Highlands dan Batang Padang.
Sungai-sungai utama yang mengalir di sepanjang skim hidroelektrik Cameron Highlands ini iaitu sungai – Pla’aur, Telom, Terla, Ikan, Kodol, Kial, Bertam, Ulu Merlah, Habu, Kilat, Ulong dan Ringlet.
Air daripada Sungai Ringlet, Bertam, Habu dan Tenom akan memenuhi Tasik Ringlet melalui terowong bawah tanah sepanjang 11.0 kilometer, memasuki alur masuk Bertam untuk disalurkan ke stesen janaelektrik Sultan Yussuf di Batu 19 Cameron Highlands.
Air berkenaan disalurkan ke Empangan Jor sebelum mengalir melalui terowong bawah tanah Menglang sejauh 14.5 kilometer sehingga ke stesen janaeletrik Sultan Idris II. Stesen terakhir ialah di stesen janaelektrik Odak di Batu 7, Cameron Highlands.
Punca Tragedi Banjir Lumpur Lembah Bertam, Cameron Highland
Hampir dua minggu selepas negara digemparkan dengan tragedi banjir lumpur cameron highlands yang meragut tiga nyawa, segala aspek teknikal terus dipersoal dan diteliti.
Namun mungkinkah wujud elemen perbuatan manusia yang menyumbang kepada tragedi itu.
Jika berterusan, ia dikhuatiri mengundang malapetaka lebih besar kepada penduduk lembah bertam pada masa depan.
Rizab Sungai Lembah Bertam, Cameron Highland Rakus Diteroka
Kelihatan jelas, aktiviti pertanian yang semakin tidak terkawal di Lembah Bertam.
Malah, kegiatan pertanian turut melepasi kawasan rizab sungai sepanjang laluan Sungai Ringlet.
Ini sekaligus menyebabkan laluan sungai itu, kian sempit.
Difahamkan, rizab sungai sepatutnya berada 20 meter dari tebing sungai, namun rakus diteroka bagi tujuan pertanian.
Malah, empangan di Lembah Bertam adalah satu-satunya empangan di Malaysia yang mempunyai pembangunan di kawasan pelepasan air empangan, dikuatiri mampu mencetus situasi bahaya kepada penduduk.
Punca kehadiran pasir dan keladak ke Tasik Ringlet turut kelihatan, disebabkan oleh hakisan lereng bukit-bukit yang ditarah bagi membuka kawasan pertanian baru.
